Fot. Adobe Stock. Data dodania: 20 września 2022

Galerie handlowe zabiły życie w centrach miast? Pewne są dwie rzeczy. Po pierwsze skuteczne zarządzanie przestrzenią miejską jest szczególnie ważne w dobie wyludniania się miast. Po drugie samorządowcy nie są, niestety, ekspertami w tej trudnej sprawie - bez konsultacji ze specjalistami i mieszkańcami trudno o dobrą zmianę.

Jak skutecznie zarządzać przestrzenią miejską? Czym różni się rewitalizacja od renowacji? Co można zrobić, aby tchnąć życie w miasto i jak z tym wszystkim radzą sobie samorządy? Okazuje się, że włodarze miast często w tej materii uczą się na zasadzie prób i błędów. Tymczasem miasta ciągle stają w obliczu nowych wyzwań.

GALERIA  7 ZDJĘĆ

Bogusław Hajda ze Stowarzyszenia Forum Rewitalizacji wskazuje, że w Polsce problemem jest segregacja przestrzeni miejskich, a więc fakt, że nie użytkują ich jednocześnie ludzie o odmiennym stylu życia. Przykładowo, wymieszanie na wspólnej przestrzeni zwykłych mieszkańców, przedstawicieli biznesu i ludzi reprezentujących rozmaite subkultury nie tylko tchnęłoby życie w tę przestrzeń, ale też sprawiło, że tętniłaby ona życiem przez całą dobę

Jak twierdzi Jan Olbrycht, poseł do Parlamentu Europejskiego, zarządzanie przestrzenią miejską stało się szczególnie ważne w obliczu kryzysu migracyjnego, z którym aktualnie mamy do czynienia. W wielu miastach europejskich elementy przestrzeni miejskiej - jak sale gimnastyczne czy parki - zmieniły swoje funkcje w wyniku napływu uchodźców. Olbrycht wskazuje, że miasta nie powinny zadawać sobie pytania, czy przyjąć uchodźców, ale co z nimi należy zrobić.

Bogdan Talarczyk, prezes Górnośląskiej Agencji Przedsiębiorczości i Rozwoju, mówi wprost, że w Polsce samo przystąpienie do procesu inwestycyjnego jest trudne. Jego zdaniem procedury przygotowawcze do inwestycji są skomplikowane, a przedsiębiorcy niejednokrotnie zastanawiają się, jak właściwie podejść do realizacji danego projektu.

Samorządy ciągle uczą się zarządzania przestrzenią

Miasta w Polsce od ćwierćwiecza przechodzą dynamiczne zmiany zarówno pod względem technicznym, jak i społecznym. Wiąże się to z pojęciem rewitalizacji, czyli przywracania życia określonym przestrzeniom. Samorządy działają z różnym skutkiem, ale eksperci mówią, że całościowe efekty są zadowalające.

- Przez ostatnie 25 lat samorządy włożyły kosmiczną pracę, aby rozpoczął się proces całkowitej odnowy - mówi Bogusław Hajda. - W mojej ocenie w Polsce to wygląda naprawdę bardzo dobrze. Jak się podróżuje po Europie i ogląda nie tylko tę przewodnikową część miast, to widzimy, że w Polsce nie mamy się czego wstydzić. Oczywiście jest jeszcze miękka część rewitalizacji. Część społeczna, której skutków nie da się przewidzieć i trudno wskazać czas, w jakim zostanie osiągnięta - podkreśla architekt.

Nie znaczy to jednak, że jest tak dobrze, aby nie mogło być lepiej. - Samorządowcy często po wygraniu wyborów myślą, że stają się ekspertami od wszystkiego. W Polsce nie ma czegoś takiego jak city manager - uważa Jan Olbrycht. - W całej Europie najlepsi architekci-urbaniści, jeśli mają przywrócić życie w przestrzeni miejskiej, zaczynają prace od rozmów z mieszkańcami, aby razem wypracować pewien pomysł - dodaje.

Jako przykład europoseł wskazuje miasto, w którym samorząd przekształcił wymarłą przestrzeń biurową na mieszkania. W następnej kolejności zaczęły powstawać m.in. hotele i lokale gastronomiczne, co skutecznie zaludniło ulice również wieczorami, a dzięki temu wzrósł też poziom bezpieczeństwa.

- To, jak wygląda miasto, to suma drobnych inwestycji - zauważa Hajda i podkreśla, że duże znaczenie w tym zakresie mają też inwestorzy prywatni.

Jako przykład dobrej rewitalizacji przy użyciu kapitału prywatnego, Hajda wskazuje na budowę centrum wspinaczkowego w miejscu po byłej kopalni „Sosnowiec”, dzięki czemu udało się uratować budynek zakładu wraz z szybem, nadając im jednocześnie nowe funkcje.

Galerie handlowe kolcem w oku samorządów?

Wyludniające się śródmieścia to bolączka niejednego miasta w Polsce. Całe rzesze mieszkańców porzucają spędzanie czasu w przestrzeni miejskiej na rzecz centrów handlowych. Takiej sytuacji doświadczył choćby Płock, o czym mówi Jacek Terebus, wiceprezydent tego miasta.

- Galerie handlowe zniszczyły śródmieście w Płocku. W naszym mieście powstały dwie galerie na stosunkowo nowym osiedlu, które zamieszkuje około 30 tysięcy osób. To jest teraz oddzielne miasto. Ludzie kupują tam mieszkania, bo mają wszystko na wyciągnięcie ręki i nie muszą zaglądać do centrum miasta. Stoimy obecnie przed problemem, jak przywrócić starówkę do życia. Musimy wpłynąć na mentalność ludzi - mówi Terebus.

- Po otwarciu rynku do Polski weszły galerie handlowe w sposób nieproporcjonalnie większy niż na zachodzie - przyznaje Jan Olbrycht. - Centra handlowe wykształciły zupełnie nowe zjawisko kulturowe. Ludzie zaczęli masowo spędzać w nich czas, bo są czyste, jest w nich ciepło, gra w nich muzyka i toalety są na wyciągnięcie ręki. To osłabiło centrotwórcze funkcje w miastach - tłumaczy.

Eksperci jednak zauważają, że galerie handlowe mogą służyć miastom i jego mieszkańcom. Na dowód przytaczają zjawisko, w którym galerie przenoszą się z obrzeży do centrów miast.

- Galerie handlowe mogą mieć funkcje centrotwórcze - uważa Bogusław Hajda i podaje miasto Bytom jako przykład. - Ulokowanie galerii handlowej w śródmieściu ożywiło centrum tego miasta, bo ludzie zaczęli tam wracać. Właściciele sąsiednich kamienic poszli za ciosem i zaczęli odnawiać swoje budynki. Wzrósł też poziom bezpieczeństwa, dzięki temu, że miejsce się zaludniło - tłumaczy.

Co jeszcze można zrobić, aby skutecznie zarządzać przestrzenią miejską? Specjaliści w tym temacie kładą nacisk na planowanie przestrzenne i konsultacje z mieszkańcami. Samych mieszkańców też można zaangażować w ten proces - dzięki budżetom obywatelskim mieszkańcy mogą decydować choćby o tym, jak rozplanować w swoim otoczeniu elementy małej architektury.

Artykuł powstał na podstawie dyskusji w panelu „Zarządzanie przestrzenią miejską” w trakcie VIII Europejskiego Kongresu Gospodarczego w Katowicach.