Technologia ma narodowość. Wojna zmieniła podejście do infrastruktury krytycznej

Bezpieczeństwo infrastruktury stało się wraz z wybuchem wojny w Ukrainie niezwykle ważnym zagadnieniem. Czy polska infrastruktura krytyczna jest dobrze chroniona?

• Nowa dyrektywa unijna zmieniła podejście do zagadnień bezpieczeństwa.
• Do tej pory dominowało podejście obiektowe. Teraz mówimy o usługach kluczowych i podmiotach kluczowych świadczących te usługi.
• Tekst powstał na osnowie debaty "Uwaga, infrastruktura krytyczna" podczas Europejskiego Kongresu Gospodarczego w Katowicach.

Od wybuchu wojny w Ukrainie coraz więcej mówimy o bezpieczeństwie infrastruktury krytycznej. Czym jest infrastruktura krytyczna i jak ją powinniśmy chronić?

Nowa dyrektywa unijna zmieniła podejście do zagadnień bezpieczeństwa

- Nowa dyrektywa unijna zmieniła nam podejście do zagadnień bezpieczeństwa. Do tej pory dominowało podejście obiektowe, czyli definiowaliśmy obiekty, które są konieczne do tego, żeby społeczeństwo mogło normalnie, bezpiecznie funkcjonować. Teraz mówimy o usługach kluczowych i podmiotach kluczowych świadczących te usługi - wyjaśnia Karolina Wojtasik, ekspert w dziedzinie ochrony obiektów, infrastruktury krytycznej oraz terroryzmu z Rządowego Centrum Bezpieczeństwa.

Trzeba przy tym dodać, że wykaz infrastruktury krytycznej, tak jak i kryteria tworzące ten wykaz, są niejawne.

- Zmieniły się także obowiązki operatorów, do tej pory mieliśmy podejście "bezsankcyjne", dzisiaj dyrektywy nakładają możliwość audytowania i nakładania sankcji przez państwo. Czyli państwo może wspierać i wzmacniać - na przykład przez finansowanie -  wszystko, co ważne w ochronie infrastruktury krytycznej - wyjaśnia Karolina Wojtasik.

Artur Józefiak, szef zespołu bezpieczeństwa w Polsce i Europie Środkowo-Wschodniej w Accenture, mówi, że po roku wojny na Ukrainie widać dwa megatrendy kształtujące nasze spojrzenie na bezpieczeństwo.

- Pierwszy wynika z tego, że zaczęliśmy zdawać sobie sprawę z faktu, że technologia ma narodowość - i ta narodowość ma znacznie w przypadku infrastruktury krytycznej. Drugi trend, który wpływa na kształt infrastruktury, związany jest z ogromną transformacją, jaką Polska przechodzi: mamy nowe technologie łączności, nowe środki transportu, nowe drogi i inwestycje na wielu polach. To wszystko powoduje, że zmienia się patrzenie na infrastrukturę krytyczną - ocenia.

Zdaniem Pawła Kolczyńskiego, wiceprezesa zarządu PERN-u, można powiedzieć, że państwo i jego służby zdają egzamin, ale sytuacja, którą mamy od roku, jest zupełnie nowa i musieliśmy przewartościować nasze podejście do spraw bezpieczeństwa.

- Z całą pewnością jesteśmy przygotowani na różne zdarzenia, ale jednocześnie cały czas musimy się poprawiać, rozwijać. Wszyscy wiemy, że mamy do czynienia z wojną cyfrową, optymistyczne jest to, że efekty tych działań nie są dla nas bardzo dotkliwe, co oznacza, że odrobiliśmy pracę domową – mówi Kolczyński.

- Nie jest tajemnicą, że Polskie Linie Kolejowe są w pewnym sensie zapleczem dla Ukrainy, więc te wyzwania związane z bezpieczeństwem są dla nas niezwykle istotne. Dlatego cały czas pracujemy nad wzmocnieniem naszej tarczy obrony cybernetycznej. Współpracujemy z wojskiem i innymi służbami - opowiada Grzegorz Kurdziel, dyrektor ds. wsparcia operacyjnego w PKP PLK - zapytany o bezpieczeństwo kolei.

Jak dodaje, wyzwaniem jest tzw. automatyka kolejowa, to skomplikowane urządzenie, systemy od różnych dostawców, więc nie jest łatwo je wystandaryzować.

W kontekście bezpieczeństwa bardzo ważne jest także lotnictwo. Maciej Rodak, zastępca prezesa Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej, przyznaje, że także na tym polu zmieniły się cele, które podlegają szczególnej ochronie

 - W naszym przypadku nie chodzi już o bezpieczeństwo "twardej infrastruktury"; ona odgrywa coraz mniejszą rolę, bo dzisiaj ważniejszy jest sygnał satelitarny - czyli mamy informację krytyczną i ją musimy zabezpieczyć - precyzuje.

Oczywiste, że podmioty krytyczne to także firmy telekomunikacyjne.

- Tu potrzeba przewidywalności legislacyjnej, bo prace nad ustawami trwają; jesteśmy w stanie niepewności, a nasze inwestycje muszą być planowane z wieloletnim wyprzedzeniem i mają działać przez dziesiątki lat- mówi Jan Pilewski, Senior Public Affairs Manager w PLAY (P4).

Wojna w Ukrainie pokazała, jak ważne są komercyjne, niepubliczne sieci telekomunikacyjne

Jak dopowiada, łączność to element ochrony właściwie wszystkich podmiotów zaliczanych do infrastruktury krytycznej.

- Bez sieci telekomunikacyjnej nie ma bezpieczeństwa na kolei, w lotnictwie i na wielu innych polach - dodaje.

Pilewski podkreśla także, że wokół infrastruktury telekomunikacyjnej w Polsce od kilku lat bardzo mocno pojawiła się geopolityka; ma wpływ na inwestycje i wybór wykonawców w przetargach.

- Sytuacja jest bardzo złożona, a operatorzy są na końcu tego łańcucha działań, co nie ułatwia nam funkcjonowania - mówi.

Gdy o telekomunikacji mowa, to Maciej Borucki z Cellnex Poland z kolei zwraca uwagę, że wojna w Ukrainie pokazała, jak ważne są komercyjne, niepubliczne sieci telekomunikacyjne.

- Bo to nie jest tak, że możemy zbudować jedną, centralną magistralę przez środek kraju, która zapewni łączność wszystkim i wszędzie. Doświadczenia z Ukrainy pokazują, że dużo cenniejsze okazało się posiadanie bazy rozproszonej, lokalnych sieci - mówi.

Jego zdaniem państwo powinno wspierać rozwój takich sieci poprzez ułatwienia inwestycyjne czy legislacyjne: - Tak, by później w razie potrzeby ta sieć mogła zostać wykorzystana.

W Europie mamy już sieci prywatne 5G, przeznaczone dla konkretnych podmiotów

Częścią infrastruktury krytycznej staje się także infrastruktura dedykowana – w Polsce to na przykład PKP rozwijająca własną sieć telekomunikacji czy sieci tworzone na potrzeby służb mundurowych.

Nowością są także sieci oparte na 5G.

- W Europie mamy już sieci prywatne 5G, przeznaczone dla konkretnych podmiotów; w Polsce to jeszcze nie funkcjonuje, ale jest już wstępny plan konsultacji tej kwestii, przygotowany przez Urząd Komunikacji Elektronicznej – mówi Maciej Borucki.

Jak dodaje, sieci oparte na 5G to będą sieci bezpieczne, zamknięte, skierowane na potrzeby konkretnego rozwiązania - przykładowo: dla jednej kopalni.

Eksperci zgadzają się, że wobec ostatnich wydarzeń trudno oczekiwać powrotu do w miarę bezpiecznego środowiska wokół infrastruktury krytycznej.

Grzegorz Kurdziel twierdzi, że trzeba się liczyć z tym, że będziemy mieli na polu cyberbezpieczeństwa do czynienia z cichym wyścigiem zbrojeń.

- Kto będzie w stanie zbudować lepsze algorytmy i kto będzie dysponował większą mocą obliczeniową, bo to będzie starcie dwóch mocy obliczeniowych, ten będzie górą - mówi.

Zobacz zapis wideo debaty "Uwaga, infrastruktura krytyczna" na Europejskim Kongresie Gospodarczym.