USA są naszym kluczowym partnerem. A jeszcze niedawno nękały nas sankcjami

W styczniu 1918 roku prezydent Stanów Zjednoczonych Thomas Woodrow Wilson przedstawił orędzie o powojennym ładzie na świecie. W 13. punkcie stwierdził, że musi zostać utworzone niepodległe państwo polskie. W stulecie odzyskania niepodległości naszego kraju Stany Zjednoczone są jednym z naszych najważniejszych partnerów, także gospodarczych.

• Już przed II Wojną Światową Stany Zjednoczone były jednym z najważniejszych partnerów gospodarczych Polski.
• Proces współpracy wyhamował podczas zimnej wojny.
• Obecnie są jednym z kluczowych partnerów handlowych, a np. w technice uzbrojenia najważniejszym.
• O współpracy gospodarczej Polski i USA będziemy mówić podczas X Europejskiego Kongresu Gospodarczego w panelu zatytułowanym: W stulecie współpracy Polski i USA. Dyskusja o przyszłości.

W 2016 roku Stany Zjednoczone były naszym 12. co do wielkości partnerem w eksporcie i ósmym w imporcie. W stosunkach handlowych notowaliśmy niewielki deficyt. Polska jest największym krajem w Europie Środkowo-Wschodniej pod względem amerykańskich inwestycji, które były skoncentrowane głównie w branży usługowej, w tym przede wszystkim w sektorze centrów usług wspólnych.

Trudny czas międzywojnia i PRL

Warto pamiętać, że ze względu na brak państwowości stosunki gospodarcze pomiędzy oboma krajami nawiązane zostały na szerszą skalę dopiero w latach 30. ubiegłego stulecia.

Do 1938 roku najważniejszym partnerem handlowym Polski były Niemcy. Jednak wojna celna pomiędzy najpierw Republiką Weimarską , a później III Rzeszą i II Rzeczpospolitą trwająca w latach 1925–34 spowodowała konieczność nawiązania przez Polskę nowych kontaktów; od 1938 roku najważniejszymi partnerami Polski były Wielka Brytania i właśnie USA. Niemcy z pozycji lidera spadły zaś na trzecie miejsce.

Co wówczas eksportowaliśmy do USA? Były to głównie surowce, trochę półfabrykatów. Eksportowaliśmy również produkty rolno-spożywcze. Marginalne znaczenie miały zaś towary bardziej zaawansowane technologicznie.

W druga stronę do Polski płynęły środki transportu, maszyny, także surowce dla przemysłu włókienniczego. Import z USA uzupełniały produkty spożywcze.

Mimo że oba kraje znalazły się po stronie zwycięzców w II Wojnie Światowej, to jednak głębokie podziały polityczne spowodowały, że do 1989 roku stosunki gospodarcze pomiędzy nimi nie układały się wzorcowo.

Pierwszy sygnał był widoczny już jesienią 1945 roku. To wtedy ówczesny ambasador USA w Polsce sugerował, że przyznanie naszemu krajowi kredytu (chodziło o pół mld dolarów) nie jest wskazane. Kres możliwości szerszej współpracy nastąpił po tym, jak Polska jak i inne kraje bloku pod naciskiem ZSRR kraje odrzuciły Plan Marshalla.

Pamiętać także należy, że zgodnie z radziecką doktryną suwerenność krajów (także gospodarcza i handlowa) były mocno ograniczona.

Szczególnie fatalnie stosunki gospodarcze pomiędzy Polską a USA wyglądały po 1981 roku. Wprowadzenie stanu wojennego spowodowało nałożenie licznych i dotkliwych sankcji gospodarczych przez Stany Zjednoczone. Później zostały one częściowo zniesione, jednak naprawdę sytuacja uległa zmianie po przełomie politycznym 1989 roku.

Rewolucja po przemianach ustrojowych

Sytuacja całkowicie uległa zmianie po wyborach w czerwcu 1989 roku. Wyjście spod kurateli ZSRR oznaczało zmianę sytuacji. Polska jest obecnie największym krajem w Europie Środkowo-Wschodniej pod względem amerykańskich inwestycji.

- Od lat 90., czyli od momentu, gdy kapitał zza Atlantyku zaczął napływać szerokim strumieniem do Polski, działalność amerykańskich firm stała się jednym z filarów polskiej gospodarki. W 2015 roku w amerykańskich przedsiębiorstwach pracowało ponad 210 tys. osób, a obecnie szacuje się, że liczba ta wynosi już 220 tys. Co istotne, średnie wynagrodzenie pracownika zatrudnionego w firmie amerykańskiej przewyższa średnią dla całej gospodarki – mówi Stacy Ligas, partner i szef sektora finansowego w KPMG w Polsce i Europie Środkowo-Wschodniej.

Amerykańskie firmy obecne w Polsce działają we wszystkich najważniejszych sektorach gospodarki. Najwięcej miejsc pracy generują jednak w przetwórstwie przemysłowym oraz usługach. Osiemdziesiąt firm produkcyjnych, członków Amerykańskiej Izby Handlowej w Polsce (AmCham) ma w sumie ponad 150 fabryk nad Wisłą. Polska od wielu lat pozostaje bardzo ważnym miejscem lokowania amerykańskich centrów usług wspólnych. W 2017 roku pracowało w nich ponad 73 tys. osób.

Fot. PTWP

Czym handlują Polska i USA?

W 2016 r. Polska wyeksportowała towary o wartości 20 mld zł, nabyła zaś produkty o łącznej wartości 23,4 mld zł. Wśród najpopularniejszych towarów sprowadzonych zza Atlantyku znajdują się maszyny i urządzenia mechaniczne, statki powietrzne, przyrządy optyczne i pomiarowe oraz pojazdy nieszynowe. Polska najczęściej eksportuje do Stanów Zjednoczonych maszyny i urządzenia mechaniczne, sprzęt RTV oraz meble.

Co ważne, współpraca pomiędzy oboma krajami się wciąż rozwija. Amerykańskie przedsiębiorstwa w Polsce najczęściej współpracują z nie więcej niż 50 rodzimymi firmami. Warto jednak zaznaczyć, że co piąty inwestor ze Stanów Zjednoczonych ma relacje z ponad 500 lokalnymi partnerami biznesowymi, co świadczy według ekspertów o silnych powiązaniach gospodarczych.

- Wiele polskich firm jest dla naszych członków ważnymi partnerami nie tylko na rynku lokalnym, ale także w łańcuchach wartości i dostaw na całym świecie – mówi Tony Housh, prezes Amerykańskiej Izby Handlowej w Polsce.

To zaś dobrze rokuje na przyszłość i daje szansę na dalsze pogłębianie współpracy.